Στην περιοχή της Επιδαύρου, Παλιάς και Νέας, ανήκουν τρία μοναστήρια, που η ιδρυτική τους ιστορία είναι συνδεμένη σε κοινή μοίρα: της Παναγίας της Πολεμάρχας, της Παναγίας στο Καλάμι και των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Σε διάστημα μισού αιώνα, από την αρχή του 15ου, ο ίδιος μοναστικός πυρήνας δημιούργησε τα τρία αυτά μοναστηριακά κέντρα.

Από την Πολεμάρχα, που βρίσκεται σε πευκόφυτη ερημική ακρογιαλιά βόρια της Π. Επιδαύρου, κυνηγημένοι οι πρώτοι μοναχοί – ιδρυτές της από τους πειρατές, εγκατάλειψαν τη μισοτελειωμένη μονή τους και ζήτησαν καταφύγιο στο «Καλάμι», τόπο που βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Αδάμι της Ναυπλίας. Εκεί έχτισαν τη νέα μονή. Αργότερα ξαναγύρισαν στην περιοχή της Νέας Επι­δαύρου. Με παράκληση των κατοίκων και σε χτήματα χαρισμένα από τους ντόπιους, θεμελιώνουν νοτιοδυτικά από την κωμόπολη την τρίτη τους μονή, γύρω στο 1450: ένα μικρό ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και τα κελλιά τους. Η Μονή συνεχίζει τη ζωή της, αν και ως το 1814 δεν έχουμε για την ιστορία της γραφτά γνωστά στοιχεία. Μόνο σ’ ένα σιγίλλιο του 1593 (του Ιερεμία Β’), όπου ανανεώνεται το σταυροπήγιο της Μονής Ταξιαρχών, συναντούμε το όνομά της.[1]

Στα 1814, έτος που σημαδεύει την αρχή μιας σοβαρής περιπέτειας στη λειτουργική ζωή της, η Μονή έχει πολλά κελλιά και μεγάλη περιουσία: μια απόδειξη για την ανάπτυ­ξή της και στα προηγούμενα χρόνια.

Ωστόσο, ένα χρέος της Μονής από 11.000 γρόσια, προς έναν ιδιώτη Αναστάσιο Κιζάνη από τον Πόρο, δημιουργεί την αρχή μιας διαμάχης που κράτησε από το 1814 ως το 1878.  Αργότερα και με την παράκληση των μοναχών, ένας προεστός Κορίνθιος, ο Θεοχάρης, δέχεται να πληρώσει αυτός το χρέος, με την βεβαίωση ότι θα του δοθεί πίσω από την ίδια τη Μονή. Και τότε, ένας ιερομόναχος Αμβρόσιος, από το Λιγουριό, που ανήκε στη Μονή Σινά, επιτήδειος και κακόβουλος, καταφέρνει να πείσει τον Θεοχάρη, να του μετρήσει ο ίδιος – ο Αμβρόσιος – τα λεφτά του μοναστηριακού χρέους, και με τον όρο να συντάξει ο Κορίνθιος προεστός αναφορά προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μιαν αναφορά όπου όλοι οι κάτοικοι της περιοχής των Ταξιαρχών θα ζητούσαν την υπαγωγή της Μονής – σταυ­ροπηγιακής ως τότε – στη Μονή Σινά, με την ψεύτικη δικαιολογία ότι ένας μόνο και ανάπηρος μοναχός ζούσε εκεί, ενώ μόναζαν τότε δώδεκα καλόγεροι στην Ταξιαρχών.

Έτσι ο πονηρός Αμβρόσιος κατάφερε, με σιγιλλιώδες γράμμα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, να σκορπίσει τους ανίσχυρους μοναχούς και να διαφεντέψει την περιουσία της Μονής Ταξιαρχών, ξεπουλώντας πολλά από τα ζώα της, χωράφια, αμπέλια και οικόπεδα στην Π. Επίδαυρο. Και το 1817, ύστερα από τρία χρόνια, αφού έκλεψε ό,τι πολύτιμο υπήρχε, και τους τίτλους ιδιοκτησίας, παράτησε νύχτα το μοναστήρι μ’ ολάνοιχτες τις πόρτες του.

Από τότε αρχίζουν οι αγώνες διαφόρων ιεραρχών με έγγραφα προς την Ιερά Σύνοδο για να ξαναεπανέλθει η Μονή στην Αρχιεπισκοπή Αργολίδος. Η Μονή Σινά ωστόσο διεκδίκησε με πληρεξούσιο τα δικαιώματά της πάνω στη Μονή Ταξιαρχών, ως το 1878. Μέχρις ότου, το θέμα που ταλαιπώρησε τόσο το Μοναστήρι των Ταξιαρχών, έληξε με έγγραφο της Ι.Σ. (17.5.1878): «…ουδεμία ενέργεια ως λαβούσης πέρας της υποθέσεως».[2]

Όμως στο μεταξύ έχει αρχίσει η παρακμή. Με Β.Δ. στις 18.3.1874 έχει υπαχθεί – μαζί μ’ όλη την κτηματική της περιουσία – στη γειτονική Μονή Αγνούντος, όπου μένει για 12 χρόνια.

Πάλι με Β.Δ. στις 13.7.1886 οι μοναχοί μετοικούν από την Αγνούντος στην Ταξιαρχών. Όμως η Μονή φθίνει ολοένα. Το 1904, οι καλόγεροι είναι μόνο τέσσερις. Από το 1913 ως το 1917, είχε την τύχη η Μονή να αποκτήσει ηγούμενο το διάκονο Αθανάσιο Μπίκο, θεολόγο — αργότερα καθηγητή στο Άργος. Ο Μπίκος προσπάθησε να συγκρατήσει τη διάλυση. Σ’ αυτόν χρωστάει η Μονή Ταξιαρχών τον Κώδικά της. Τον συγκρότησε από τα έγγραφα και τις σημειώσεις, που υπήρχαν στα αρχεία της.

Η παρακμή ωστόσο συνεχίζεται και στην Ταξιαρχών και στην Αγνούντος. Το 1936 συγχωνεύεται με τη Μονή Καρακαλά και Ταλαντίου – έδρα στη Μονή Καρακαλά. Το 1939 αλλάζει πάλι η έδρα και επιστρέφει στην Ταξιαρχών, που έχει μεγαλύτερη περιουσία. Το 1940 γίνεται αυτοτελής: Ταξιαρχών- Αγνούντος. Τέλος το 1945, στις 22 Σεπτεμβρίου με Β.Δ. μετατρέπεται σε γυναικεία. Οι μοναχοί πηγαίνουν στου Καρακαλά.

Στη Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών έχουν εγκατασταθεί τέσσερις μοναχές, με ηγουμένη την Ειρήνη Σαμιώτου. Γενικός επόπτης και εφημέριος της Μονής, ο αδελφός της ηγουμένης, Θεόκλητος Σαμιώτης. Μείναν τρία χρόνια. Ύστερα έφυγαν για να ιδρύσουν στη Λάρισα του Άργους δικό τους μοναστικό κέντρο.

Στη Μονή Ταξιαρχών έρχεται ηγουμένη η μοναχή Χριστονύμφη Παναγιωτοπούλου. Από τότε, με την υποστήριξη του Μητροπολίτη Αργολίδος Χρυσοστόμου και με τη δραστηριότητα του γυναικείου μοναχισμού, αρχίζει μια νέα περίοδος της Μονής. Μπορεί να πει κανείς ότι μια νέα εντελώς μονή χτίζεται, νέα κτιριακά συγκροτήματα διαμορφώνονται. Το κακό, όπως πάντα, που χτίζονται πάνω στα παλιά. Έτσι η σημερινή μορφή του Μοναστηριού δεν έχει καμμιά σχέση με την πρώτη εκείνη του 15ου αιώνα. Η νέα μονή έχει καλύψει την παλιά. Μόνο το φυσικό περιβάλλον μένει, αλλά κι’ αυτό αλλαγμένο. Κήποι, περιβόλια, νέα δέντρα, και προπαντός η άσφαλτος, έχουν μεταβάλει το τοπίο. Από τις πλημμύρες του 1947, είχε καταρρεύσει ο παλιός ναός.

Για να χτισθεί ο νέος, να γίνουν επιδιορθώσεις και προσθήκες, εκποιήθηκαν δυο κτήματα. Σήμερα μόνο τα κελλιά της νοτιοδυτικής πλευράς, επιδιορθωμένα κι’ αυτά, έχουν κάποια σχέση με τα παλιότερα. Λίγα μέτρα απόσταση από τον περίβολο της Μονής και ΒΔ, πρόσφατα επιδιορθωμένος, διατηρείται ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου, ταφικό παρεκκλήσι των Ταξιαρχών και το αρχαιότερο σήμερα χτίσμα του.

Σε επιγραφή, που βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού, πάνω στο δυτικό τοίχο του, σε ύψος περίπου 2μ. και δεξιά από τη θύρα εισόδου, υπάρχει η χρονολογία της ανακαί­νισής του: 1597. Από την αγιογράφησή του, σώζεται μόνο η τοιχογρα­φία της κόγχης του ιερού: η Πλατυτέρα και κάτω οι Ιεράρχες. Όλες οι άλλες επιφάνειες των τοίχων είναι ασβεστωμένες με επιμέλεια.

Οι Άγιοι Γρηγόριος ο θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος 16ος αιώνας.

Ο Δημ. Καρακατσάνης, θεολόγος, με ανακοίνωσή του σχετικά με την ακριβή χρονολόγηση του ναϋδρίου στο Διεθνές Συνέδριο Αγνούντος, Α’ Ημερίς Βυζαντινού Πο­λιτισμού, 12.10.1975, διατυπώνει την άποψη, ότι η ανέγερ­σή του πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ 1420-1430. Τα πορίσματα της έρευνας του Καρακατσάνη στηρίζονται στη μορφή του ναού, στην επιγραφή αλλά και στην αποκάλυψη, κατά τον καθαρισμό της επιγραφής και την απόξεση του τοίχου, δευτέρου στρώματος τοιχογράφησης.

Δεν έχει ακόμη  εξακριβωθεί αν υπάρχει και κάτω από την Πλατυτέρα, αυτή η πρώτη, το πιθανότερο, αγιογράφηση του ναού. Η επιγραφή μετά τον καθαρισμό, έχει έτσι:

ανεκαινίσθη κ[αι] ιστορήθη

ο θείος και πάνσεπτος ναός

ούτος του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος

γεωργίου του τροπεοφόρου δια συνδρομής

κ[αι] εξόδου του τιμηοτάτου άρχοντος

κυρ γι  (Πλάγγι

ανάκι  αμα συμβίας ος κ[αι] των τέκτων αυτών

ης ψυχηκήν αυτών σωτηρίαν κ[αι] των αυτών γονέων – έτος …

Ινδικτιώνος Οκτωβρίου 25

Μέσα στα οπωροφόρα και τις ελιές, πάνω από την εθνική οδό Κορίνθου – Επιδαύρου, 2 χλμ. από το χωριό Δήμαινα, βρίσκεται χτισμένη σ’ ένα ευχάριστο φυσικό πλαίσιο, 34 χλμ. από το Ναύπλιο και κοντά στη Ν. Επίδαυρο. Μικρές ρεματιές, πλατάνια, ελιές, πεύκα, σ’ όλη την περιοχή της Επιδαύρου, συνθέτουν ένα πολυποίκιλο πράσινο, αληθινή ξεκούραση του ταξιδιώτη που έρχεται μέσα από το Λιγουριό. Η Μονή Ταξιαρχών, όπως και η Αγνούντος, έγιναν με τη νέα εθνική οδό από τα πιο πολυσύχναστα μοναστήρια της Αργολίδας.

Το αίθριο της Μονής Ταξιαρχών μας υποδέχεται πάντα γεμάτο επισκέπτες. Αυτό το αίθριο βρίσκεται μέσα σε παραλληλόγραμμο (40X50), δημιουργημένο από διώροφα κελλιά. Μόνο στην ανατολική πλευρά του τα χτίρια είναι ισόγεια. Εκεί βρίσκονται οι αίθουσες υποδοχής, το Ηγουμενείο, οι βιβλιοθήκες. Στην προέκταση αυτής της πλευράς τελευταία έχει χτισθεί επίμηκες και διώροφο το ζωγραφείο, με εννιά παράθυρα προς το δρόμο.

Στο κέντρο του αίθριου το νέο καθολικό, φρεσκοβαμμένο ως τα κεραμίδια του, έχει σχήμα ελεύθερου σταυρού με τρούλλο και διαστάσεις 8,50X8 μ. περίπου. Τα τρία σκέλη του σταυρού έχουν επιφάνειες επίπεδες και μόνο το τέταρτο (του ιερού) είναι ημικυκλικό. Η είσοδός του στη δυτική πλευρά προφυλάσσεται από ένα μικρό προστώο, στηριγμένο σε δυο κολόνες μαρμάρινες. Πάνω από την είσοδο υψώνεται το δίλοβο κωδωνοστάσιο. Ο τρούλλος, μεγάλος σε διάμετρο με μικρό ύψος το τύμπανό του, μοιάζει να είναι βυθισμένος μέσα στο σταυρό: μόλις και εξέχουν με αγωνία τα δεκάξη τοξωτά παράθυρά του. Εσωτερικά ο τρούλλος στηρίζεται σε τέσσερις αψίδες. Ο φωτισμός του ναού εξασφαλίζεται από επιμήκη τοξωτά παράθυρα, τρία σε κάθε πλευρά: στη βόρια, στη νότια και στην ανατολική (του ιερού). Ακόμη και από τα 16 επίσης τοξωτά, του τρούλλου. Το φως περνάει από τα μικρά, στρογγυλά τους ανοίγματα.

Ο ναός, αγιογραφημένος το 1952, από τους αδελφούς Κάτσωνα και τον Ιερομόναχο Μάξιμο, με τεχνική δυτικών επιδράσεων, χωρίς προσωπική δύναμη έκφρασης. Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν πολλά χειρόγραφα, βιβλία με θρησκευτικά κείμενα, παλιά βιβλία βυζαντινής μουσικής, όπως κι’ ένα τρίπτυχο 17ου—18ου αιώνα.

Η μεγάλη κτηματική περιουσία, η προστασία της εκκλησίας και ο γυναικείος ζήλος, όχι μόνο ζωντάνεψαν, αλλά έδωσαν λάμψη στη Μονή. Ο δρόμος πρόστεσε την εύκολη μεταφορά του προσκυνητή ή του απλού επισκέπτη, αφαιρώντας τη γαλήνη. Η Μονή Ταξιαρχών έγινε ένα πολυσύχναστο πέρασμα. Οι αδελφές είναι είκοσι δυο, με ηγουμένη τη Χριστονύμφη.

Τις πρωτοείδαμε μια καυτή μέρα του Αλωνάρη, του 1969, να παλεύουν σαν αγρότισσες στο μέγα αγώνα του ψωμιού, με τις αλωνιστικές μηχανές και τους εργάτες. Με τη γκρίζα στολή της δουλειάς, τις ανοιχτόχρωμες ποδιές και ψάθινα καπέλλα, στο χέρι το δικριάνι, αγωνίζονταν ισοδύναμα με τούς άντρες – ευκίνητες, ακαταπόνητες: Μακρίνα, Ξένη, Θεοδότη, Ταξιαρχία, Σαλώμη, Χριστονύμφη, Χριστοδούλη, Φιλοθέη, Νεκταρία, Παρθενία, Αγνή, Μελάνη, Φεβρονία, Μαγδαληνή, Τιμοθέα, Θεοκτίστη, Ευπραξία, Μακαρία, Αικατερίνη, Μαριάμ, Συγκλητική.

Ξαναείδαμε τις μοναχές συγκεντρωμένες στο μικρό ζωγραφείο – δεν είχαν ακόμη μεταφερθεί στο μεγαλεπήβολο νέο. Στο φωτεινό και οργανωμένο εκείνο πρώτο εργαστήριο, καθιστές ή όρθιες εμπρός στα καβαλέτα τους, οι περισσότε­ρες νέες κοπέλλες κι’ όμορφες. Στα χαρακτηριστικά τους η προσοχή και η προσήλωση στο έργο. Στο βλέμμα εκείνη η αναγάλλια, που δίνει η δημιουργική εργασία. Η αδελφή Φεβρονία καθοδηγούσε, η ηγουμένη επέβλεπε. Η αγιογράφησή τους δεν είχε έξαρση, είχε όμως επιμέλεια. Κάποιος μοναχός Αγιορείτης τους είχε δώσει μαθήματα.

Ο Αντώνιος Οικονόμου [3], Υδραίος πλοίαρχος και φιλικός, αρχηγός της επανάστασης στην Ύδρα, φυλακίσθηκε στις αρχές του Εικοσιένα, στο Μοναστήρι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Με ψήφισμα της 9.5.1822, η προσωρινή διοίκησις της Ελλάδος απαλλάσσει το Μοναστήρι της αποδεκατώσεως. Η περιοχή ονομάζεται «Νέα Επίδαυρος». [4]

«Το βουλευτικόν εθεσπίσατο και το εκτελεστικόν επεκήρυσε τάδε:

Α! Η Πεδιάς να ονομασθή Νέα Επίδαυρος.

Β! Η Ν. Επίδαυρος να ονομασθή πόλις και εις τον αριθμόν των πόλεων να καταριθμηθή.

Γ! Οι πολίτες Επιδαύριοι να μην υπόκεινται εις την αποδεκάτωσιν· η δε εξαίρεσις αύτη να περιορίζεται εις όσους μόνον ευρέθησαν έχοντες κτήματα κατά τον Μάρτιον μήνα του αωηβ έτους».

Ανάμεσα στα έγγραφα του φακέλλου του Μοναστηριού Ταξιάρχες (έγγραφα 476) υπάρχει αναγραφόμενη συχνά η ιδιότητά του: «Μετόχιον του θεοσεβάστου όρους Σινά των Ασωμάτων της Πιάδος… Και η υπογραφή των πατέρων π.χ. Γεράσιμος Σιναΐτης…» Το Μοναστήρι Ταξιαρχών σημειώνεται «διατηρούμενον».

Για Β’ Δέκατο του 1833 καταγράφονται δρχ. 640,76. Για Β’ δέκατο του 1834 δρχ. 1800. Δηλαδή ποσό μεγαλύτερο από κάθε άλλο μοναστήρι της Αργολίδας και της Κορινθίας.[5]Το 1834/27.12 (Νόμος περί Συστάσεως Δήμων) αναφέρεται ότι έχει 37 κατοίκους. Το 1859 σε κατάσταση της Ι.Σ. προς το Υπουργείο, η Μονή εμφανίζεται «ωργανισμένη»[6].

Ντιάνα Αντωνακάτου – Τάκης Μαύρος

Διατηρήθηκε η ορθογραφία των συγγραφέων.

• Ντιάνα Αντωνακάτου – Τάκης Μαύρος, «Ελληνικά Μοναστήρια / Πελοπόννησος», τόμος 1^ος, Αθήνα, 1976.

Υποσημειώσεις

[1] Δ. Α. Ζακυθηνού, Ανέκδοτα Πατριαρχικά έγγραφα των χρόνων της Τουρκοκρατίας, «Ελληνικά» 1-3, σ. 131.

[2]Αρχιμ. Χρυσοστόμου Δεληγιαννοπούλου, Η Εκκλησία Άργους και Ναυπλίας, 1961, σσ. 51—74.

[3] Ν. Σπηλιάδου, Απομνημονεύ­ματα, Αθήναι 1857.

[4] Γ.Α.Κ., Μοναστηριακά, Φακ. 224, Άγιοι Ταξιάρχαι εν Επιδαύρω.

[5] Γ.Α.Κ., Μοναστηριακά-Σύμμικτα, Φακ. 213, Πίναξ συναχθέντων χρημάτων, [1835], αύξων αριθμός 4.

[6] Α. Μάμουκα, Τα Μο­ναστηριακά, Αθήναι 1859.

Πηγή: argolikivivliothiki.gr/

Κατηγορίες:Ιερά Μητρόπολη Αργολίδος, Ιερές Μονές της Ελλάδος

Ετικέτες: Αργολίδα, Επίδαυρος, Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Νέας Επιδαύρου, Ταξιάρχες