Σε μικρή απόσταση απο την Φλώρινα ,πέρα από το τελωνείο της Νίκης στα 11χλμ , βρίσκεται μια πολιτεία άγνωστη σε πολλούς .Μια μικρή μόνο επαφή με την ιστορία, εύκολα μπορεί να μας φανερώσει το ένδοξο παρελθόν,της πάλλαι ποτέ πάλλουσας από Ελληνισμό περιφέρειας του Μοναστηρίου.

Χτισμένη δίπλα στα ερείπια της αρχαίας Ηράκλειας Λυγκιστικής που ιδρύθηκε από τον βασιλιά Φίλιππο τον Β.
Η περιοχή ονομάζεται Πελαγονία. Η πόλη βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Περιστέρι. Κατά την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν πρωτεύουσα του ομώνυμου βιλαετίου Μοναστηρίου στατιστική του 1908 αναφέρει πληθυσμό 45.000 κατοίκους με 32.000 περίπου των κατοίκων, να δηλώνουν ΕλληνόΒλάχοι.

Όλοι οι πρόξενοι των ευρωπαϊκών χωρών που βρίσκονταν στην πόλη αρχές του 19ου αιώνα, δήλωναν ότι η ελληνική κοινότητα ,είναι η πιο ισχυρή και πιο ακμαία.

Η πλειοψηφία των σημερινών Ελλήνων για τον Ελληνισμό της Πελαγονίας, αποτελεί μια άγνωστη πτυχή της Μακεδονίτικης Ιστορίας.

Το Μοναστήρι την περίοδο των βαλκανικών πολέμων του 1912 με 1913 δεν κατάφερε να ελευθερωθεί στο παρά πέντε απο τα ελληνικά στρατεύματα. Ο Ελληνοβλάχικος πληθυσμός της πόλης, αλλά και των γύρω χωρίων, με χιλιάδες ελληνικές σημαίες που είχανε φτιάξει κρυφά, περίμεναν την απελευθέρωση της πόλης για να υποδεχθούν τα ελληνικά στρατεύματα, όταν την τελευταία στιγμή, η διαταγή του Βενιζέλου, απαγόρευσε στον βασιλιά Κωνσταντίνο, να την ελευθερώσει και να στραφεί με τον στρατό, για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, γιατί οι Βούλγαροι οριακά θα την καταλάμβαναν.

Ετσι 40.000 και πλέον ελληνόβλαχοι, δεν εκπλήρωσαν το όνειρο τους να ενταχθούν στο εθνικό κορμό. Την πόλη την κατέλαβαν οι Σέρβοι ,χωρίς κανένα ενθουσιασμό απο τους κατοίκους της πόλης.

Χαρακτηριστικά γράφει ο Στρατής Μυριβήλης στο έργο ‘Η ζωή εν τάφω’
τα εξής:

Οι κάτοικοι του Μοναστηρίου είχαν υψηλό δείκτη μόρφωσης, λειτουργούσε γυμνάσιο που είχε αναγνωριστεί από το πανεπιστήμιο Αθηνών. Επίσης υπήρχε η Μουσίκιος αστική σχολή καθώς αρρεναγωγείο & παρθεναγωγείο.

Ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων μαθητών, έφθανε το 1908, τους 3000 με 55 δασκάλους. Το μορφωτικό επίπεδο ήταν τόσο υψηλό που διδάσκονταν ακόμα και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Από τους 25 γιατρούς της πόλης οι 22 ήταν Έλληνες.

Τα καταστήματα άνηκαν σχεδόν αποκλειστικά στους Έλληνες που έφερναν τα εμπορεύματα τους απο τους μεγαλύτερους οίκους της Ευρώπης. Οι ελληνορθόδοξοι Μοναστηριώτες, έλαβαν μέρος και στην Φιλική Εταιρεία.
Ο Στέφανος Δραγούμης, μαζί με τον Ίωνα Δραγούμη, που ήταν υποπρόξενος στο Μοναστήρι οργάνωσαν τον πληθυσμό το 1902 στον Μακεδονικό Αγώνα.

Από το 1908 έως το 1912 οι κάτοικοι βίωσαν αιματηρές αναταραχές απο τους Βούλγαρους κομιτατζήδες που προσπάθησαν να κάμψουν το φρόνιμα των κατοίκων.

Το 1830 άρχισε να χτίζεται ο υπέρλαμπρος ναός του Αγίου Δημητρίου.

Και το 1896 χτίστηκε το ελληνικό νοσοκομείο. Στο Μοναστήρι υπήρχαν 7 ελληνικά τραπεζικά γραφεία, που είχαν μεγάλο πιστωτικό κεφάλαιο, ενώ υπήρχε και η Τράπεζα της Ανατολής.
Οι μεγάλοι έμποροι της εποχής, ήταν οι τραπεζίτες, αφοί Κωνσταντίνου, ο Γεώργιος Χρήστου Πούλιας ζωέμπορος, ο Μιχάλης Ιωάννου μεταξουργός, οι οικογένειες Νέδου, Κουτσογίαννη,
Νίτσου, Σπύρου.. κα
Επίσης οι πρώτοι κινημοτογραφιστές των Βαλκανίων οι αδελφοί Μανάκια.

Τα ελληνικά χωριά της περιοχής ήταν το αμιγές Μεγάροβο, αλλά και τα πλειοψηφικά σε ελληνικό πληθυσμό, η Νιζόπολη, η Μιλόβιστα, το Γκόπεσι, η Ρέσνα και το Μπούκοβο, και λίγο μακρύτερα η ελληνική κωμόπολη Κρούσοβο.

Απο το 1912 και μετά αρχίζει η έξοδος του ελληνισμού προς την Ελλάδα.

Σήμερα το Μοναστήρι ονομάζεται Bitola και είναι η δεύτερη πόλη σε μέγεθος μετά τα Σκόπια, η πόλη βρίσκεται σε οικονομική παρακμή και με μεγάλη μεταναστεύση, λόγω οτι έκλεισαν πολλά εργοστάσια. Στην πόλη εξακολουθούν και υπάρχουν περίπου 400 οικογένειες Ελληνοβλάχων και έχουν ιδρύσει το Σύλλογο <Πελαγονία> που προσπαθεί να κρατήσει τα ήθη και έθιμα των εναπομείνοντων Ελλήνων.

Η άγνωστη Πελαγονία, είναι ένας τόπος με ένδοξο παρελθόν για την ελληνική ιστορία, που δεν της πρέπει η λήθη.

Έρευνα κείμενο: ο Βλαχόφωνος Ελληνισμός. vlaxoi.net

Ιστορικό αρχείο, φωτογραφικό υλικό: Θοδωρής Προφαντοπουλος.

Κατηγορίες:Άρθρα/Παρουσιάσεις

Ετικέτες: Bitola, Μπίτολα, Μοναστήρι